NEDEN FARKLI KAN GRUPLARINA SAHİBİZ? FARKLI KAN GRUPLARI NASIL ORTAYA ÇIKTI?

   Kan grupları bilindiği üzere , kırmızı kan hücrelerinin daha bilimsel bir adla alyuvarlarda bulunan ANTİJEN adı verilen kimyasal reseptörlerin tiplerine göre belirlenir. Vücutta antijenler karbonhidrat, protein, glikoprotein  ya da glikolipit yapısında olabilirler. Antijenlerin vücuttaki temel görevi belirli antikor üretimini tetiklemesidir. Yani vücutta antijen ve antikorlar arasında zıt bir ilişki vardır. Bir antikor bir antijeni tanıdığı zaman vücuttaki beyaz kan hücrelerini arttırarak antijeni yok etmeye çalışır. Alyuvarda bulunan antijen tipleri sadece belli antikorlara uyum sağlamaktadır. İşte bu antijen tipleri bizim kan gruplarımızı belirleyen moleküllerdir. İnsanda  kan gruplarını belirlemek için iki ana sistem ve bir yan sistem kullanılır. Birincisi ,yaygın olarak bilinen AB0 sistemi , ikincisi ise insanlar tarafından daha az bilinen MN sistemi ve yan sistem olarak da ilk kez bir makak türü olan Macaca mulatta da  bulunan  Rh faktörüdür. Biz bu yazımızda  AB0 ve Rh faktörü üzerinde duracağız. Şimdi gelin hastalıklara karşı farklı savunmaları sağlayan bu kan gruplarına daha yakından bakalım: A kan grubu zar yüzeyinde bulunan antijenlerden dolayı bu ismi almıştır. B kan grubu ise A kan grubundan daha farklı tiptedir. Hem A antijeni hem B antijenine sahip kişiler AB kan grubuna sahiptir. Hiçbir antijeni içermeyen kişiler ise 0 kan grubuna sahiptir. Tabii ki aklımıza hemen bir başka soru geliyor: Ana sistem buysa Rh Faktörü ne işe yarıyor ve neyi belirliyor? Hücrelerimizin üzerinde yüzlerce glikolipit , karbonhidrat,  glikoprotein bulunabilir aynı diğerlerinde olduğu gibi nasıl A kan grubunda A antijeni B kan grubunda B antijeni  bulunuyorsa  Rh  faktöründe de D antijeni bulunuyor. Alyuvarlarında D antijeni bulunduran kişiler Rh (+)  bulundurmayan kişiler ise Rh (-) oluyor.  Bu yan sistemin kullanılmasının iki önemli sebebi vardır: İlki, Kan alışverişlerinde çok önemli rol oynaması, ikincisi ise kan gruplarını daha da özelleştirerek incelemelerin daha ine bir şekilde yürütülmesini sağlamak. Peki bu kan grupları neye göre belirleniyor? farklı kişiler neden farklı kan gruplarına sahipler? Tabii ki bu soruların yanıtı çoğumuzun tahmin edebileceği gibi GENETİK. Anne babamızdan gelen genler hangi kan grubundan olacağımızı belirliyor. Kişinin kan grubu 9 numaralı kromozomun uzun kolunun en sonunda bulunan bir DNA parçasında yer alan şifre yani DNA sekansı belirler. Örneğin , eğer kişide söz konusu yerde CGCG sekansı varsa kişide A antijeni bulunur ve A kan grubuna sahiptir. Ya da ,söz konusu yerde GAAC sekansı varsa kişide B antijeni bulunur ve kişi B kan grubuna sahiptir.

              

Kan gruplarının yapısını nasıl belirlendiğini öğrendik, Şimdi gelin bu kan gruplarının evrimine bakalım farklı kan gruplarına sahip olmak evrimsel süreçte nasıl fayda sağladı?? İnsanlığın tarihi kadar eski olan bu konunun; İnsan kanı gruplarının oluşumu ve mutasyonları hakkında birçok hipotez bulunmaktadır. İlk  hipoteze göre ; A kan grubu en eski kan grubu tipidir ve insan türü insansı atalarından evrimleşmeden önce de vardı. B kan grubunun ise 3,5 milyon yıl önce kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan şekerlerden birini modifiye eden genetik bir mutasyondan kaynaklandığı düşünülmektedir. Yaklaşık 2,5 milyon yıl önce başlayarak alyuvarın yüzeyinde bulunan şeker genini inaktif hale getiren ve şekerin A veya B versiyonuna sahip olmayan yani 0 kan grubu meydana geldi. Daha sonra zar yüzeyinde A ve B versiyonun ikisine de sahip AB kan grubu oluştu. İkinci hipotez yani Birincil ırklar Hipotezine dayanarak, üç ana insan ırkında, Avrupa'daki kan grubu A, Asya'da B ve son olarak Güney Amerika'da O'ın ortaya çıktığı düşünülmektedir ve yavaş yavaş, göçlerle beraber yaşanan karışmayla beraber bugünkü haline geldiğidir. Başka bir hipoteze göre, A ve B kan gruplarının ve bunların alt gruplarının ortaya çıkması, temel ve ortak kan grubu olan 0'ın, arka arkaya gerçekleşen başarılı mutasyonlarının milyonlarca yıldır dallanmasıyla oluştuğudur. Bir başka hipotezde ise, ilk kan grubunun AB olduğuydu; Bu da yavaş yavaş genetik mutasyonlara bağlı olarak, A ve B gruplarına, en nihayetinde de 0 kan grubuna kadar dallandı. Bu teoriye dayanarak, belki de birkaç milyon yıl önce tüm insan cinsi, bulaşıcı hastalıklara karşı daha dayanıklı olan 0 kan grubuna sahipti. Kan gruplarının ortaya çıkışı ve evrimi tam olarak bilinmemektedir. Hastalıklara direnç kazanma ihtiyacının doğması, evrimsel olarak bu farklı grupların oluşmasını tetikleyen güçlü unsurlardan biri olabilir.